نگاهی به موانع پیش روی بنگاه های کوچک و متوسط

موانع بنگاه‌ های كوچك و متوسط

 

موانع بنگاه‌ های كوچك و متوسط : در حال حاضر دولت‌ها اهميت اقتصادی بنگاه‌های کوچک و متوسط را درک کرده و تلاش برای برداشتن موانع بر سر راه فعاليت و ادامه حيات بنگاههای کوچک و متوسط را در دستور کار خود قرار داده‌اند. قبل از گام‌های اصلاحی باید اصلی‌ترین موانع پيش روی بنگاه‌های کوچک و متوسط مورد بررسی قرار گيرند.

 

مطالعات گسترده‌ای در مورد عدم موفقيت و شكست بنگاه‌های کوچک و متوسط انجام شده است. یكی از مطالعات قابل استناد در این حوزه، گزارش بانک جهانی در مورد بيش از 130333 بنگاه از 83کشور دنياست.

 

در این گزارش از بنگاه‌ها خواسته شده تا یک یا چند مورد از مهم‌ترین موانع پيش روی خود را مشخص کنند. براساس این گزارش، مهم‌ترین و اصلی‌ترین موانع بر سر راه بنگاه‌های کوچک و متوسط در جدول زیر ارائه شده است.

 

 

براساس جدول فوق، نحوه دسترسی به منابع مالی، بی‌ثباتی سياسی، موانع قانونی و مالياتی و نرخ تورم چهار مانع اصلی در برابر بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند.

 

اصلی‌ترین موانع بنگاه‌ های كوچك و متوسط

 

اما اصلی‌ترین موانع بنگاه‌ های كوچك و متوسط ، دسترسی به منابع مالی و عدم تكافوی آن است. بررسی‌های بانک جهانی و مؤسسه تأمين مالی بين‌المللی  نشان می‌دهد در کشورهای با درآمد پایين بيش از نيمی از بنگاه‌های کوچک و متوسط با محدودیت تأمين مالی مواجه هستند.

 

و در این کشورها مسئله تأمين مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط حادتر است. شکل زیر ميزان دسترسی بنگاه‌های کوچک و متوسط به منابع مالی را در مناطق مختلف جهان نمایش می‌دهد.

 

 

توضيحات:

 

1-  در قاره اقيانوسيه، آمریكای شمالی و جنوبی و اروپای غربی، کمتر از 23 درصد بنگاه‌های کوچک و متوسط از اعتبارات بانكی محروم هستند.

 

در آسيای مرکزی، اروپای شرقی، خاورميانه و شمال آفریقا بين 23 تا 31 درصد از بنگاه‌های کوچک و متوسط از اعتبارات بانكی محروم هستند. این مقدار در جنوب آفریقا بين 43 تا 51 درصد است و در جنوب آسيا نيز بيش از 51 درصد از بنگاه‌های مزبور از اعتبارات بانكی محروم هستند.

 

2- در این تحليل، بيش از 51 درصد بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران از اعتبارات بانكی محروم هستند.

 

3- براساس این تحليل، شكاف اعتبارات بين بانک‌ها و بنگاه‌های کوچک و متوسط در سراسر جهان بين 1333 تا1633 ميليارد دلار برآورد شده است.

 

 

همانطور که در شكل بالا دیده می‌شود، شكاف تأمين مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشورهای توسعه یافته کمتر است.

 

در این کشورها تأمين مالی شرکت‌های بزرگ عموما از طریق بازار سرمایه و تأمين مالی شرکت‌های کوچک و متوسط از طریق بانک‌ها انجام می‌گيرد. اما در ایران به دليل عدم پيشرفت بازارهای مالی، تأمين مالی شرکت‌های بزرگ عمدتا از طریق بانک‌ها انجام می‌شود.

 

و از طرف دیگر به دليل وجود تسهيلات تكليفی، عملا منابع ناچيزی برای تأمين مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط باقی می‌ماند.

 

تامین مالی

 

تأمين مالی برای بنگاه‌‌های کوچک و متوسط در مقایسه با شرکت‌های بزرگ دشوار‌تر است. این امر به ویژه در هنگام تأسيس چنين بنگاه‌هایی بيشتر خود را نشان می‌دهد.

 

شرایطی هم که بانک‌ها برای تأمين‌ وام و اعتبارات به بنگاه‌های کوچک و متوسط درنظر می‌گيرند، نامناسب‌تر از شرایطی است که برای شرکت‌های بزرگ در نظر می‌گيرند.

 

راه‌اندازی و تاسیس بنگاه‌های خرد و متوسط نياز به منابع مالی بسيار ندارد و با تسهيلات ناشی از تجارت روبه رشد، فضای اقتصادی متناسبی را به خود اختصاص می‌دهند. این بنگاه‌ها در سراسر جهان و در همه صنایع تلاش می‌کنند مدل کسب‌وکار ، محصولات و استراتژی‌های ورود به بازار خود را تغيير دهند.

 

تکنولوژی

 

بنگاه‌های کوچک و متوسط مدام در حال ایجاد تحولات بنيادین هستند و از تكنولوژی برای رقابت با شرکت‌های بزرگتر استفاده می‌کنند. صنایع کوچک و متوسط امروزه در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش بسزایی دارند و عامل کارآفرینی، حل معضل بيكاری، کمک به بهبود توزیع درآمدها در جامعه و از این قبيل موارد می‌شوند.

 

این بخش اثرگذار، در حوزه حمایتی در سال‌های گذشته نادیده گرفته شده و همين امر باعث ایجاد موانع و مشكلاتی در این حوزه شده است. مشكلاتی که بخش اعظمی از آن از نبود منابع کافی در این بخش نشأت گرفته است.

 

کارشناسان حوزه بانكی و اقتصادی برای رفع موانع این حوزه و دسترسی بهتر به منابع بانكی معتقدند در کنار بررسی طرح‌ها باید بانک‌ها از لحاظ بنيه مالی تقویت شوند تا بتوانند حمایت‌های مالی لازم از این بخش را داشته باشند.

 

حمایت

 

وضعيت بنگاه‌های کوچک و متوسط تابعی از شرایط اقتصادی و صنعتی کشورها به شمار میآید. در ایران نيز با توجه به وضعيت اشتغال و اهميت این موضوع و همچنين نقش مهمی که بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند در کاهش این معضل در کشور داشته باشند، حمایت از این بخش در ایران نسبت به سایر کشورها دارای اهميت بيشتری است.

 

برای بررسی موانع بنگاه‌ های كوچك و متوسط و موانع پيش روی بنگاه‌ های اقتصادی در ایران گزارش‌های پایش کسب وکار که طی 17دوره پایش مستمر فصلی در مرکز پژوهش‌های مجلس تهيه می‌شود، می‌تواند اطلاعات مناسبی را در باب وضعيت کسب وکار بنگاه‌های کشور ارائه کند.

 

براساس این سلسله گزارشات طی 4 فصل منتهی به بهار 1393 نامساعدترین مؤلفه‌های ارزیابی فضای کسب‌وکار بنگاه‌های اقتصادی ، مشکل دریافت تسهیلات از بانک‌ها، ضعف بازار سرمایه در تأمين مالی توليد و نرخ بالای تأمين سرمایه از بازار غیر رسمی و وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه‌های حكومتی  می‌باشد.

 

مشکل تامین مالی

 

همانطور که نتایج بررسی‌های بالا نشان می‌دهد اصلی‌ترین و بزرگترین مانع در ادامه حيات بنگاه‌های کوچک و متوسط را می‌توان مشكل تأمين مالی دانست.

 

لازم به ذکر است که شكاف مالی بين بنگاه‌های کوچک و متوسط و بانک‌ها در اغلب بازارهای مالی دنيا وجود دارد. اما این شكاف در ایران بسيار بيشتر از سایر کشورهای توسعه یافته است.

 

وجود شكاف مالی، رشد و گسترش بنگاه‌های کوچک و متوسط را در کشور دچار مشكل می‌کند و این ساز و کار منجر می‌شود تا فقط بنگاه‌های بزرگ در بازار باقی بمانند.

 

حضور پررنگ بنگاه ‌های بزرگ اقتصادی منجر به تأثيرپذیری مضاعف فضای کسب‌وکار کشور از شوک‌های اقتصادی می‌شود. این فرآیند به دليل عدم انعطاف بنگاه‌های بزرگ در برابر شوک‌های اقتصادی رخ می‌دهد . و این درحالی است که رشد بيشتر بنگاه‌های کوچک و متوسط در فضای کسب‌وکار کشور، انعطافپذیری و عكس‌العمل مناسب در برابر شوک‌های اقتصادی را امكان‌پذیر خواهد نمود.

 

داشتن اطلاعات آماری

 

اولين اقدام برای پرداختن به مشكل تأمين مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط داشتن اطلاعات آماری از وضعيت تأمين مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط است که متأسفانه در کشور این آمار موجود نيست.

 

این درحالی است که بانک جهانی و سازمان همكاری اقتصادی و توسعه شاخص‌های متعددی را برای رصد جریان مالی کشورها تدوین کرده‌اند. 13 شاخص ارزیابی وضعيت تأمين مالی بنگاههای کوچک و متوسط که از طرف سازمان همكاری اقتصادی و توسعه تدوین شده است، در جدول زیر آمده است: