احتمال رشد ۳ درصد و افت بیکاری در ۱۴۰۰

احتمال رشد ۳درصد و افت بیکاری در ۱۴۰۰/ تاثیرات کرونا و ۳سناریوی تحریمی بر بازار کار/ خطر «مذاکره برای مذاکره» برای اقتصاد

افت بیکاری – یک کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اثرات سه سناریوی تحریمی بر آینده اقتصاد و بازار کار ایران در ۱۴۰۰ گفت: در سال‌های اخیر رشد بیکاری تحت تاثیر تحریم نبوده و احتمال اینکه با رفع کرونا بخشی از مشاغل از دست رفته به بازار کار برگردد، وجود دارد.

 

کارشناس اقتصادی محمدرضا عبداللهی، درباره چشم انداز بازار کار در سال 1400، در گفت وگو با خبرگزاری تسنیم تاکید کرد: به‌منظور پیش‌بینی بازار کار در 1400، لازم است بدانیم که در یکی دو سال اخیر با چه وضعیتی در بازار کار روبرو بوده‌ایم. از یک طرف تحریم‌ها, که طی سال‌های 97 و 98  این مسئله باعث تجربه رشدهای اقتصادی منفی 5/4 و منفی 7 درصدی شده بود.

 

 وی در ادامه گفت: کاهش صادرات نفت و کاهش تولید صنایع بزرگ مانند خودرو سازی و پتروشیمی کانال تأثیرگذار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران بوده است. به همین دلیل بازار کار در فاز اول اعمال تحریم‌ها, به طور جدی با چالش روبرو نشد.

 

علی‌رغم تجربه رشد اقتصادی منفی اما مطابق آمارهای مرکز آمار تعداد اشتغال در این سال‌ها افتی نداشت. در سال‌های 97 و 98 آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهد باوجود تحریم‌ها, به تعداد شاغلان کشور اضافه شد.

 

بنابراین می‌توان ارزیابی کرد که به طور سنتی ارزش افزوده اقتصاد ایران یا به طور کلی رشد اقتصادی، از صنایع مانند نفت و صنایع بزرگ به دست می‌آمد. و صنایع کوچک، اشتغال را به دست می‌دهند. این مساله باعث یک تعارض عجیب  در مقایسه سیر زمانی رشد اشتغال با رشد اقتصادی شده است.

 

رشد اشتغال، طی سال‌هایی که رشد اقتصادی مثبت داشتیم وجود نداشته و بالعکس در سال‌هایی که رشد اقتصادی منفی داشتیم, رشد اشتغال داشتیم. یعنی بر عکس دیگر کشورها که رشد اقتصادی و رشد اشتغال باید هم جهت باشد, مشاهده می کنیم که این هم جهتی در کشور ما وجود نداشته است.

 

عبداللهی افزود: علت این تعارض در این است که ارزش افزوده در کشور از محلی حاصل می‌شده که اشتغال از آن محل  حاصل نمی‌شود. اشتغال محصول بنگاه‌های کوچک و متوسط و بخش خدمات است.

 

حدود 3 میلیون نفر بین سال‌های 93 تا 98 به تعداد شاغلان کشور اضافه شده، ولی وقتی که بررسی می‌کنیم مشاهده می‌کنیم این شاغلان عمدتاً در کارگاه‌های کوچک و متوسط بوده‌اند. جنس این اشتغال از جنس، کارگاه‌های بزرگ و استخدام دولتی نبوده است.

 

بیشتر در شغل‌هایی مثل حمل و نقل و عمده فروشی اشتغال داشته‌اند. اساساً‌ با وجود اینکه تحریم‌ها باعث کوچک شدن اقتصاد ایران به میزان قابل توجهی در 2 سال اول شده‌اند، ولی تاثیرات آن روی بازار کار به اندازه رشد منفی نبوده است. با درنظر گرفتن اینکه اشتغال‌زایی از محل بخش خدمات و بنگاه‌های کوچک و متوسط بوده است، خالص رشد اشتغال ما مثبت بوده است.

 

این کارشناس اقتصادی گفت: نرخ رشد اشتغال طی دو سال اخیر نزولی شده بود، البته طبق پیش‌بینی‌ها روند صعودی تعداد شاغلین یک جایی متوقف می‌شد. از زمانی‌که از انتهای 98 و ابتدای 99 با شیوع کرونا روبرو شدیم.

 

کرونا باعث شد، همچنان که شرایط تحریم مشکلات متعددی برای اقتصاد ایجاد کرده، این دفعه به علت تعطیلی‌هایی که برای بنگاه‌های کوچک و متوسط اتفاق افتاد بیکاری را در‌پی داشته باشد. بزرگترین مشکل در واقع این بود کرونا در ادامه تحریم‌ها نبود، بلکه بنگاه‌هایی را درگیر کرد که نقش در ایجاد اشتغال داشتند. و کانال تأثیر‌گذاری در اقتصاد ایران داشت.

 

 وی در ادامه افزود: مجموعه‌هایی که در تحریم‌ها کمترین آسیب را دیده بودند با شیوع کرونا، آسیب دیدند. کرونا این بنگاه‌ها را دچار تعطیلی و بیکاری کرد. نهایتاً حدود 1.5 میلیون نفر، مطابق آمارهای مرکز آمار از تعداد شاغلان کم شد.

 

عبداللهی تاکید کرد: این بیشتر نشان می داد که کرونا به بخش‌هایی آسیب وارد کرد که اشتغال در آن حوزه‌ها بود. اما تحریم ها باعث آسیب به بخش‌هایی شد که ارزش افزوده کشور از آن محل بود و اشتغال در آن نقشی نداشت.

 

 

*پیش‌بینی مهار کرونا در سال آینده  و 3 سناریو برای تحریم

 

این کارشناس اقتصادی گفت: پیش بینی با توجه به اتفاقاتی که رخ داده این است که طی سال بعد شدت شیوع بیماری، به اندازه سالی که در آن قرار داریم نخواهد بود. چرا که هم واکسیناسیون را در دستور کار داریم و هم اینکه به نظر می‌رسد تعطیلی‌هایی که ابتدای امسال اتفاق افتاد، مجدد تکرار نمی‌شود.

 

نتیجتاً اینکه سال بعد با افت اشتغال روبرو شویم بعید است. حتی پیش بینی‌ها حاکی از این است که با عبور از شوک اولیه کرونا، بخشی از افراد به شغل خود باز گردند.

 

عبداللهی بیان کرد: برای بحث تحریم در کشور تحلیل های مختلفی وجود دارد. می‌توان در 3سناریو  این مبحث را دید. سناریو اول ادامه شرایط فعلی است و سال بعد با همین شرایط تحریمی روبرو خواهیم بود.

 

رفع تحریم‌ها سناریو دوم است. فرض می‌شود که از روز اول سال بعد، تحریم ها از برداشته می‌شود. پیش‌بینی فروش 2میلیون و 300هزار بشکه نفت در روز توسط دولت هم بر اساس همین فرض در بودجه در نظر گرفته شده بود.

 

در این پیش‌بینی پیش‌فرض دولت این بود که همه تحریم‌ها در سال 1400 برداشته خواهد شد. علی‌رغم اینکه بسیاری از افرادی که در این حوزه کار می‌کنند این فرض را محال می‌دانند.

 

ورود به  فضای مذاکره برای مذاکره نیز سناریوی سوم است که موجب بروز یک فضای نا امن می‌شود و مردم نمی‌دانند,  تحریم‌ها چه می‌شود.

 

وی اظهار داشت: در این سه سناریو از نگاه رشد اقتصادی، رشد اقتصادی اعداد مختلفی را تجربه خواهد کرد. در اولین سناریو اگر در صورت ادامه‌ی وضعیت اقتصادی کشور به شکلی که در حال حاضر وجود دارد، بعید است که دیگر رشد منفی داشته باشیم با توجه به روندهایی که در اقتصاد شکل گرفته است.

 

پیش‌بینی نهادهای بین‌المللی هم برای رشد اقتصادی ایران بین 2 تا 3درصد برای سال آینده بوده است. در صورت ادامه این وضعیت و بودجه مشکلی در بی‌ثباتی اقتصاد کلان ایجاد نکند و کاهش شیوع کرونا، مقداری بازگشت به کار داشته باشیم و به طور محدود افزایش اشتغال داشته باشیم. البته پیش‌بینی این نیست که تمام کاهش اشتغال جبران شود اما تا حدودی رفع خواهد شد.

 

وی در ادامه گفت: اما در دومین سناریو،  میزان رشد اقتصادی بر فرض برداشته شدن تحریم‌ها، می‌تواند بسیار چشمگیر باشد. یعنی حتی در حد رشد 10 درصدی اقتصاد، نرخ  عجیب و غریبی برای سال آینده نخواهد بود.

 

یعنی اگر صادرات نفت به میزان 2میلیون و 300هزار بشکه در روز برسد و شاهد افزایش تولیدات پتروشیمی‌ها، خودروسازی‌ها و و صنایع بزرگ باشیم، می‌توانیم رشدقابل ملاحظه‌ای را داشته باشیم.

 

 

* مذاکره برای مذاکره باعث نرخ رشد اقتصادی صفر می‌شود

 

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: با در نظر گرفتن اینکه عدم نقش تحریم‌ها در کاهش اشتغال، رفع تحریم‌ها هم در اشتغال‌زایی نقش بسزایی ندارد.

 

اما در سومین سناریو اگر اقتصاد در معرض فضای مذاکره برای مذاکره قرار گیرد و یک عدم اطمینان ناشی از مذاکره در اقتصاد شکل بگیرد، آنگاه به علت انتظاراتی که در افراد مختلف و مصرف‌کنندگان شکل خواهد گرفت تقاضا افت می‌کند.

 

به این معنی که تقاضای مصرف‌کنندگان برای کالای بادوام به دلیل اینکه پیش‌بینی می‌کنند احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات وجود دارد و کالا ارزان می‌شود، به عقب می‌افتد. در نتیجه تولید‌کننده هم عرضه‌ی بخشی از کالای خود را که با قیمت مناسب می‌توانست وارد کنند را به عقب می‌اندازد به امید امان وارد کردن کالای با دوام  بعد از مذاکره.

 

اقتصاد از این بعد دچار تقاضای موثر در سال بعد خواهد شد که این موضوع می‌تواند باعث به مخاطره انداختن تداوم وضعیت موجودی که برای اقتصاد ایران پیش‌بینی کرده بودیم شود. نهایتاً رشد اقتصادی را به دامنه صفر درصد نزدیک کند. که در سال 94 این را تجربه کرده بودیم.

 

پیش‌بینی می‌شود در صورت شکل گرفتن چنین فضایی، به علت افت تقاضای موثر، صنایع کوچک با معضلاتی روبرو شوند و به احتمال زیاد از این محل کاهش اشتغال خواهیم داشت.

 

عبدالهی بیان کرد به منظور پیش‌بینی بازار کار در 1400، مهم است ابتدا بدانیم در چه شرایطی قرار داریم. بازار کار کشور در سال 99 به‌طور مشخص، بیشتر از هر چیزی متاثر از کرونا بوده و افت شاغلین را داشتیم.

 

اما طی 3سال گذشته اقتصاد ایران حتی به جز مسئله کرونا، تحت تاثیر تحریم‌ها دچار مشکلاتی شده است. در طول سال‌های 97 و 98 رشدهای اقتصادی منفی5/4و منفی 7 درصدی تجربه تجربه شده بود.

 

وی ادامه داد: رشد تولید محصولات در سال 99، در بخش کشاورزی، کل محصولات تولیدی زراعی 6 درصد بوده است. کم بودن قیمت تضمینی، باعث کاهش انگیزه تولید در میان کشاورزان شد. از آنجایی که این حوزه همیشه تحت تاثیر میزان بارش و خشکسالی قرار دارد، این بخش اساسا ربط آن‌ چنانی به کرونا و ارزش افزوده، نداشته است.

 

وی با مطرح کردن دیگر حوزه‌ی تحت تاثیر به عنوان بخش نفتی افزود: مهم‌ترین بخشی که در اثر تحریم‌ها آسیب دیده نفت است. طی فصول اول سال 2020 تولید ماهیانه کشور، سیر نزولی داشته است.

 

در تابستان صادرات نفت‌ بسیار اندک بوده اما شاهد افزایش صادرات در پاییز و زمستان بوده‌ایم. پیش‌بینی‌ها حاکی از مثبت شدن صادرات در سال بعد است. به لحاظ قیمتی، حوزه  نفت ارتباط زیادی با بازار کار ندارد اما از کرونا ضربه دیده است.

 

این کارشناس حوزه کار, ضمن اشاره به اینکه بخش صنعت بالاترین آسیب را از تحریم‌ها دیده است، افزود: به علت اعمال تحریم‌ها در تمامی زیربخش‌های صنعت در سال 97 ، افت تولید داشتیم اما آسیب‌پذیری در سال98 کمی کمتر شده بود و نهایتاً در سال 99به جز کاغذ، رشد مثبت داشتند.

 

میزان اثرپذیری صنایع از تحریم و کرونا تفاوت دارد. صنایع بزرگ از تحریم سهم زیادی در اشتغال نداشتند اما کرونا به صنایع کوچک ضربه وارد کرد.

 

او تاکید کرد: در زمینه ساختمانی، شاهد وضعیت منفی در اخص فروش نهادهای ساختمانی بوده‌ایم و این امر نشانگر این است که افزایش قیمت فاز رکودی جدیدی را تجربه خواهد کرد.

 

عبداللهی ضمن ارائه پیش‌بینی‌ای از رشد اقتصادی در 1400 ادامه داد: نرخ رشد 3 درصدی، پیش‌بینی از رشد اقتصادی برای 1400 است. فرض خوشبینانه‌ای توسط دولت در لایحه بودجه قرار داده شده که 2.3 میلیون بشکه نفت صادراتی داشه باشیم.

 

اگر تحریم‌ها را تمام شده بدانیم و این فرض را قبول کنیم، و رشد صنایع بزرگ تسریع شود، رشد اقتصادی تا حدود 14درصد را نیز می‌توانیم داشته باشیم. البته به پیش شرط لغو تحریم‌ها که به نظر بعید می‌رسد.

 

اما معیشت مردم در هر صورت بهتر نخواهد شد. ولی به هر حال ممکن است که مصرف‌کنندگان در چنین شرایطی اقتصاد به این سمت بروند که در خرید کردن محتاط‌تر شوند.

 

در صورتیکه اقتصاد به این سو برود، بلایی که بر سر اقتصاد در 94 افتاد، در سال 1400 نیز خواهد افتاد. ممکن است رشد اقتصادی به مرز 0 تا 3 درصد برسد، اگر مشکل تقاضای موثر داشته باشیم.

 

 

*افزایش نرخ تورم را تجربه خواهیم کرد

 

وی با اشاره به تورم در اقتصاد کلان افزود: متغیر بعدی حوزه اقتصاد کلان، تورم است. نرخ تورم بالای 45 درصد که تا پایان سال شاهد آن خواهیم بود، سالیانه 35درصد است. میزان قابل توجهی رشد در پایه پولی و نقدینگی داشتیم، صعود نرخ تورم را تجربه کردیم و خواهیم کرد. قدرت تورم ‌زایی نقدینگی و سهم پول از نقدینگی افزایش پیدا کرده است.

 

این کارشناس در مورد دور نگاه بازار کار در 1400 نیز افزود: پیش از کرونا نیز روند نزولی در افزایش شاغلان و جمعیت فعال داشتیم که کرونا آن را قطعی کرد اما 1400 مانند دهه 90 نخواهد بود و نیاز به سیاست‌گذاری در بازار کار دارد.