فارس رکورددار فرونشست زمین است !

فارس رکورددار فرونشست زمین است/ خطر بیخ گوش میراث جهانی

 

ایسنا/فارس یک فعال محیط زیست، ضمن ابراز تاسف استان فارس را همچنان رکورددار مبحث فرونشت زمین در ایران اعلام کرد. وی افزود فارس به علت خشک شدن تالاب‌های مهم آن، به مرکز فرسایش‌های بادی جنوب ایران نیز تبدیل شده است که البته این مسائل، مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد.

 

محمد درویش که برای شرکت در تور تخصصی ارسنجان گردی و تالاب پژوهی راهی فارس شده بود، در جمع خبرنگاران گفت: خطرات جدی هجوم ریزگردها و افزایش سرطان خون به دلیل خشک شدن تالاب‌هایش مخصوصاً دو تالاب بختگان و پریشان، استان فارس را تهدید می کنند.

 

به نقل از ایسنا وی افزود: برداشت بی رویه چاه و خششکسالی‌های پی درپی ، تلمبه‌های روستایی ازمنابع آب‌های زیرزمینی در دشت‌های خرامه، ارسنجان، داراب ، استهبان، فسا،جهرم و دیگر نقاط دلیل نابودی تالاب‌های زیبا و دریاچه‌های بااهمیت این استان است.

فارس مرکز فرسایش‌های بادی جنوب کشور

 

درویش ادامه داد: فارس امروز به مرکز مهم فرسایش‌های بادی جنوب ایران مبدل شده است. غم انگیزتر آن   که هیچ گروه مطالبه‌گر و جدی یا جنبشی خود‌جوش و تحول‌خواه و مردمی در زمینه محیط زیست و احیای دریاچه‌های این استان در سطوح مدارس، دانشگاه‌ها، شوراها و گروه‌های به اصطلاح دوستدار طبیعت و تالاب‌ها درشیراز و استان فارس برای مقابله یا بررسی علت‌های نابودی دریاچه‌ها و زیستگاه‌های جانوری و…فعالیت ندارد.

 

مدیرکل سابق مشارکت های مردمی سازمان محیط‌زیست با تاکید براینکه فارس می‌تواند ایران‌بانان بزرگی را علی‌الخصوص در زمینه حفظ اماکنی مانند مجموعه‌های تاریخی و تالاب‌ها و دریاچه‌ها، تربیت کند افزود: نگاه به ارزش‌های محیط زیست همانند برخی ارزش‌های والای زندگی است که امکان معامله برسر آنها وجود ندارد.

 

این فعال ملی محیط ‌زیستی با بیان اینکه در هیچ استانی از کشور، جز فارس ۱۸ منطقه حفاظت شده و این همه تنوع اقلیمی سراغ نداریم، یادآوری کرد: چنین تنوعی نیازمند مردم و جوانان علاقه‌مندی است که قدر این نعمت‌ها را در کنار مراکز مهم تولید ثروت و اشتغال مانند نقش رستم و تخت‌جمشید و پاسارگاد، بدانند و درحفظ و نگاهبانی و احیای آنها کوشا باشند.

متهم ردیف اول مشکلات زیست محیطی، سوء مدیریت

 

این کنشگر محیط ‌زیست ادامه داد: متهم ردیف اول در حوزه بحران آب، فرسایش خاک و نابودی تالاب‌ها سوء مدیریت‌ها است. و با توجه به رکوردداری فارس در بحران‌های مختلف طبیعی و غیر طبیعی نظیر خشکسالی و فرونشست زمین‌ها از این موضوع نباید غافل شده یا به راحتی رد شد.

 

درویش گفت: پیش روی نشست‌زمین در دو شهرستان جهرم و فسا در این استان با عمق ۵۴ سانتی‌متری، همچنان ادامه دارد. و مصیبت‌بار اینکه این نشست‌ها را در کهن‌ترین زاد‌بوم تاریخ ایران‌زمین؛ در دشت‌های پاسارگاد  و مرودشت و در مجموعه‌های تاریخی مانند پاسارگاد و نقش‌رستم و ارسنجان و تخت‌جمشید نیز مشاهده می‌کنیم.

 

وی با اشاره به یکی از بزرگترین فروچاله‌های فارس در ایج‌استهبان ادامه داد: با توجه به تعدد مناطق حفاظت شده و پارک جنگلی که نشانگر پتانسیل بالای استان فارس است و صبغه فرهنگی و مذهبی این استان، این وضعیت شایسته‌ی فارس نیست.

 

درویش با بیان اینکه همه بحران‌هایی نظیر خشکسالی، بی آبی و … قابل کنترل است، اضافه کرد: متاسفانه هنوز به بهانه خودکفایی آن هم با این آب نداشته، در برخی از محصولات کشاورزی مانند گندم، به کشت اقلامی مانند گندم و دیگر محصولات آب‌بر مثل برنج، هندوانه و صیفی‌جات، می‌پردازند و جشن خودکفایی تولید فلان محصول باغی و زراعی برگزار می‌‌شود.

فروچاله‌ها بلای جان تخت جمشید

 

وی ادامه داد: ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری جزو ۵ کشور اول جهان قرار دارد. اما به لحاظ درآمدهای حاصل از گردشگری، رتبه‌های آخر متعلق به ایران است. این سوال به وجود می‌آید که چرا با داشتن پتانسیل‌هایی مانند تخت‌جمشید و دیگر میراث‌های جهانی و ظرفیت‌های زیاد دیگر، باید شاهد چنین وضعیتی باشیم.

 

درویش گفت: وجود همین فروچاله‌ها برای بلعیدن ۲۵۰۰ سال تاریخ تخت جمشید کفایت می‌کند. زمین در اطراف پایتخت هخامنشی دهان بازکرده و آژیر قرمز برای حضور گردشگران در دوران پساکرونا در این منطقه به صدا درآمده است و مشخص نیست چرا برخی نسبت به این موضوع بسیار مهم  بی‌تفاوت و بی‌خیال هستند.

 

وجود تعداد زیاد چاه‌های غیرمجاز و فروچاله‌ها و این نشست زمین‌ها در اطراف آثارتاریخی، حریم درجه یک و درجه دو تخت‌جمشید چه معنایی می‌تواند داشته باشد. حال آنکه حفظ حریم آثار یکی از قوانین یونسکو برای ثبت جهانی آثار در فهرست خود، است.

 

نماینده  ایران درکمیته محیط‌زیست جهانی یونسکو، ضمن اشاره بر ممنوعیت هرگونه دخل و تصرف در حریم آثار جهانی به ویژه حریم درجه یک و دو، مطابق قوانین ملی و بین‌المللی ادامه داد: ما ضمن قدردانی از تلاش‌های ارزنده جناب دکتر فدایی و همکارانشان در مدیریت مجمو عه‌های جهانی پارسه و پاسارگاد باید گفت که وضعیت نگهداری تخت‌جمشید به علت کمبود نیرو و عدم تخصیص اعتبارات کافی به این مجموعه، همچنان نامناسب ارزیابی می‌شود.

 

او گفت: چند سال پیش شکاف‌های مختلفی تنها در قسمت شرقی این بنای عظیم هخامنشی به وجود آمده بود اما در این سفر و پس از مدت‌ها شاهد خیز بیشتر این شکاف‌ها هستم. به طوریکه نشانه‌هایی از شکاف‌های زمین در شرق، غرب و جنوب تخت‌جمشید هم دیده می‌شود.

هیچ نیرویی قابلیت مهار نیروی ویرانگر دشت‌های فارس را ندارد

 

وی همچنین ادامه داد که از دیدگاه او به عنوان کارشناس در حوزه محیط ‌زیست و منابع طبیعی، عامل بروز چنین مشکلی، بیش از هر چیز مرگ دشتی مثل مرودشت که آثار بی‌نظیر تخت‌جمشید و نقش‌رجب و نقش‌رستم و شهر تاریخی استخر و … را خود جای داده است.

 

همین برداشت‌های بیش از حد آب ‌های زیرزمینی به بهانه خودکفایی در گندم، طی  ۲۵ سال اخیر، که این شهرستان و استان فارس را در زمره بزرگترین تولیدکندگان گندم قرار داده، است.

 

او تاکید کرد: دیگر هیچ نیرویی قادر نیست در برابر فرآیند ویرانگر نشست زمین بایستد. آن زمان که تعداد سدهای حوضه آبخیز سیوند و کر را بیشتر از ظرفیت نیاز ساختیم و علاوه بر درودزن، سد های ملاصدرا و سیوند را احداث و بختگان نابود شد، باید به فکر وقوع این بحران می‌بودیم.

 

وسعت شالیکاری در کامفیروز از ۳۰ هزار هکتار به بیش از ۱۳۰ هزار هکتار، با وجود همه مشکلات و هشدارها، آن هم در اوج بی‌آبی و خشکسالی‌ها افزایش یافته است.

 

درویش ضروری‌ترین برنامه‌ برای نجات دشت مرودشت آثار شاخص تاریخی موجود در این دشت را لزوم ایجاد یک عزم ملی و محلی دانست و گفت: وزارت نیرو باید کاری انجام داده و راهی برای کنترل استحصال آب در این منطقه بیابد.

 

در گذشته بحرا‌ن‌های زیست‌ محیطی فراوانی ایجاد شده و هیچ برنامه‌ای برای رفع آنها انجام نشده است. سد سازی‌های غیراصولی، کشت‌ محصولات غرق آبی و پر آب بر، چاه‌های غیرمجاز و …. همه و همه به این دشت صدمات جدی وارد کرده است.

 

او از نشست زمین در حوالی ایوان قدمگاه  در توابع ارسنجان دامنه شرقی کوه رحمت خبر داد و ادامه داد: بناهای خشتی موسوم به خزانه داریوش در دامنه کوه رحمت و در جانب شرقی صفه کوه تخت‌جمشید، قرارگرفته است.

 

همان‌طور که آقای فدایی نیز قبلا گفته بود، نشست زمین بیشتر در محدوده تخت‌جمشید خود را نشان داده و مشکل در پاسارگاد به عیانی پایتخت هخامنشیان نیست. اما باید چاه‌ها و وضعیت نشست زمین را در آن مناطق هم دائم رصد کنیم.

 

درویش تاکید کرد: تَرَک ها بیش از آنکه فروچاله‌ها را به جان تخت‌جمشید بیندازند، برای نقش‌رستم خطر آفرین هستند. اما کمتر کسی به آنها توجه کرده است.

 

این خیزش ابتدا جایی که مقبره «خشایارشا» در بدنه کوه  نقش‌رستم قرار دارد را به خطر انداخته، اما ترَک بزرگتر در پای این مجموعه جهانی ایجاد شده که فعالان حوزه میراث فرهنگی آن را نتیجه کاهش سطوح سفره‌های آب زیرزمینی منطقه می‌دانند.

 

این کنشگر محیط‌زیست افزود: معدنکاران هم با انفجارهایی که در کوه‌های نزدیک آثار تاریخی پاسارگاد و مرودشت و ارسنجان  انجام می‌دهند، حفظ آثار جهانی با با خطر مواجه کرده‌اند.

 

راهکار اصولی برای حل بحرانی که گریبانگیر ۲۵۰۰ سال تاریخ این منطقه را گرفته، پرکردن چاه‌های جدید بدون مجوز و ممنوعیت کشت‌های بی حساب و کتاب محصولات کشاورزی مانند سیفی‌جات و برنج  است.

 

ما کاملاً خطرات ناشی از خشکسالی‌ها و فرو‌نشست زمین و چاله ها و ترک‌ها را به مردم و مسئولان گوشزد کرده‌ایم و آنها خود بهتر بهتر از ما می‌دانند که چه کاری باید انجام دهند.