چین، با معامله‌ی 400 میلیارد دلاری با ایران، می‌تواند نفوذ را در خاورمیانه تقویت کند
این کشورها روز شنبه پیمان گسترده‌ای را امضا کردند که خواستار سرمایه‌گذاری سنگین چینی‌ها در ایران در طی 25 سال در ازای نفت است – گامی که می‌تواند انزوای بین‌المللی ایران را کاهش دهد.
چین طی یک توافق نامه گسترده اقتصادی و امنیتی که روز شنبه امضا شد، در طی 25 سال در ازای تأمین ثابت نفت برای تأمین سوخت در حال رشد، موافقت کرد که 400 میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند.
این معامله می‌تواند نفوذ چین در خاورمیانه را عمیق‌تر کند و تلاش‌های آمریکا برای منزوی نگه داشتن ایران را زیر پا بگذارد. اما بلافاصله مشخص نشد که در حالی که اختلافات ایالات متحده با ایران بر سر برنامه هسته‌ای آن هنوز حل نشده است، چه مقدار از توافق نامه ایران و چین قابل اجرا است.
رئیس جمهور بایدن پیشنهاد کرده است که مذاکرات با ایران در مورد توافق هسته‌ای سال 2015 را که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا سه سال پس از امضا آن را لغو کرد، از سر بگیرد. مقامات آمریکایی می‌گویند در حالی که ایالات متحده تدریجاً تحریم‌ها را لغو می‌کنند، هر دو کشور می‌توانند برای هماهنگ کردن ایران با مفاد توافق، گام‌های هماهنگ بردارند.
ایران از این کار امتناع ورزیده است و چین نیز از این امر حمایت کرده است. چین خواستار این است که ایالات متحده ابتدا برای احیای توافقی که با لغو تحریم‌های یک جانبه که اقتصاد ایران را خفه کرده است، اقدام کند. چین یکی از پنج قدرت جهانی بود که همراه با ایالات متحده توافق هسته‌ای سال 2015 را با ایران امضا کردند.
امضای توافق نامه ایران و چین
به گزارش خبرگزاری رسمی ایران، جواد ظریف و وانگ یی، وزرای خارجه دو کشور این توافق‌نامه را طی مراسمی روز شنبه در وزارت خارجه در تهران امضا کردند. این یک سفر دو روزه توسط آقای وانگ بود که بیانگر بلند پروازی چین برای ایفای نقش بزرگتر در منطقه‌ای است که برای دهه‌ها مشغله استراتژیک ایالات متحده بوده است.
وزارت امور خارجه چین گزارش داد: “چین قاطعانه از ایران در حفاظت از حاکمیت دولت و عزت ملی خود حمایت می‌کند.” آقای وانگ گفت، ایالات متحده باید فوراً تحریم‌های خود علیه ایران را لغو کند و “بازوی طولانی اقدامات قضایی خود را که هدف آن چین بوده است ، از بین بردارد”.
جزئيات توافق نامه ایران و چین
ایران جزئیات توافق‌نامه را قبل از امضا علنی نکرده و همچنین دولت چین جزئیات آن را بیان نکرده است. اما کارشناسان گفتند که این ماده با پیش‌نویس 18 صفحه‌ای که سال گذشته توسط نیویورک تایمز به دست آمد، تقریباً بدون تغییر است.
این پیش‌نویس 400 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری چینی را که باید در ده‌ها زمینه از جمله بانکداری ، ارتباطات از راه دور، بنادر، راه آهن، مراقبت‌های بهداشتی و فناوری اطلاعات طی 25 سال آینده انجام شود، بیان کرده است. در ازای آن، چین یک عرضه منظم – و به گفته یک مقام ایرانی و یک تاجر نفت، با تخفیف شدید – از نفت ایران دریافت خواهد کرد.
این پیش‌نویس همچنین خواستار تعمیق همکاریهای نظامی از جمله آموزش‌ها و تمرین‌های مشترک ، تحقیقات مشترک و توسعه سلاح‌ها و اشتراک اطلاعات است.
نظرات مقامات ایران در مورد توافق
مقامات ایرانی توافق با پکن را – که برای اولین بار توسط شی‌جین پینگ، رهبر چین در سفر 2016 پیشنهاد شد – تبلیغ کردند و آن را دستیابی به موفقیت دانستند. اما در داخل ایران با انتقاداتی روبرو شده است.
حسام الدین آشنا، مشاور عالی رئیس جمهور روحانی، این توافق را “نمونه‌ای از یک دیپلماسی موفق” در توییتر خواند و گفت که این نشانه قدرت ایران “برای شرکت در ائتلاف‌ها، نه برای منزوی ماندن است. وی آن را “یک فرمان مهم برای همکاری طولانی مدت پس از مذاکرات طولانی و کار مشترک” خواند.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، سعید خطیب‌زاده، این سند را “نقشه راه کاملی” از روابط برای ربع قرن آینده خواند.
آقای وانگ پیش از این از سفرهای حقوقی ایران، عربستان سعودی و همچنین ترکیه بازدید کرده و قرار است در روزهای آینده به امارات متحده عربی، بحرین و عمان برود. وی گفته است که این منطقه در یک دوراهی قرار دارد و به چین در حل اختلافات مداوم، از جمله در مورد برنامه هسته‌ای ایران، کمک می‌کند.
چین حتی آماده است تا میزبان مذاکرات مستقیم بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها باشد و اشاره به این دارد که تسلط آمریکا در منطقه مانع صلح و توسعه شده است.
پیشینه‌ی توافق نامه ایران و چین
در ایران، نظرات در مورد گسترش نفوذ چین متفاوت بوده است. پس از اینکه آقای شی برای اولین بار در سفر خود در سال 2016 توافق‌نامه استراتژیک را پیشنهاد داد، ابتدا مذاکرات برای تکمیل آن به آرامی پیش رفت. ایران تازه به توافق خود با ایالات متحده و سایر کشورها رسیده بود تا در ازای محدودیت‌های شدید در فعالیت‌های تحقیقات هسته‌ای خود، تحریم‌های اقتصادی را کاهش دهد. در همین راستا شرکت‌های اروپایی با سرمایه‌گذاری و پیشنهاد همکاریهای مشترک برای توسعه میادین گازی و نفتی، هجوم به ایران را آغاز کردند.
این فرصت‌ها پس از خروج آقای ترامپ از این معامله و اعمال تحریم‌های جدیدی كه اروپایی‌ها می‌ترسیدند بتواند آنها را درگیر كند ، از بین رفت و ایران را مجبور به نگاه به شرق كرد.
آیت الله خامنه‌ای، دستور از سرگیری مذاکرات با چین را صادر كرد و علی لاریجانی، را به عنوان نماینده ویژه منصوب كرد.
آقای ظریف ، وزیر امور خارجه ، پس از امضای توافق گفت: “چین برای روزهای سخت دوست است.” “تاریخ همکاری دو فرهنگ باستانی ایران و چین به قرن‌ها قبل برمی‌گردد. امضای توافق نامه همکاری باعث تقویت بیشتر روابط دو ملت خواهد شد. “
نظر منتقدان
منتقدان شکایت کرده‌اند که مذاکرات فاقد شفافیت است و معامله را فروش منابع ایران خواندند و آن را با توافق‌های یک طرفه چین با کشورهایی مانند سریلانکا مقایسه کردند.
طرفداران این معامله گفتند که ایران باید عمل‌گرا باشد و برجستگی اقتصادی رو به رشد چین را به رسمیت بشناسد.
علی شریعتی، تحلیلگر اقتصادی که تا چندی پیش عضوی از اتاق بازرگانی ایران بود، گفت: “برای مدت طولانی در اتحاد استراتژیک خود، ما همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد غرب قرار داده‌ایم و نتیجه‌ای نداشته است.” “حالا اگر سیاست را تغییر دهیم و به شرق نگاه کنیم ، خیلی بد نخواهد بود.”
باید دید که تعداد زیادی از پروژه‌های بلند پروازانه که در این توافق‌نامه ذکر شده محقق می‌شوند. اگر توافق هسته‌ای کاملاً از دست برود، شرکت‌های چینی نیز ممکن است با تحریم‌های ثانویه واشنگتن روبرو شوند. موضوعی که در گذشته خشم چین را برانگیخته بود.
پیگرد قانونی غول مخابرات چینی هواوی توسط آمریکا شامل اتهاماتی است مبنی بر اینکه این شرکت با نقض این تحریم‌ها با خیال راحت با ایران تجارت می‌کرده است.
مقامات چینی تأکید کرده‌اند که هر دو واشنگتن و تهران باید برای حل اختلاف هسته‌ای گام بردارند. آقای وانگ در گفتگوها با همتای ایرانی خود، آقای ظریف گفت: “همه طرف‌ها می‌توانند رویكرد متقابل همزمان، ایجاد یك نقشه راه برای بازگرداندن رعایت توافق را در نظر بگیرند.” “تلاش برای دستیابی به دستاوردهای اولیه، ایجاد شرایط برای راه اندازی مجدد کل توافق‌نامه وجود دارد.”
